Różne oblicza pozyskiwania funduszy na projekty: crowdfunding nagrodowy i przedsprzedażowy

Słowniczek pojęć

Crowdfunding nagrodowy – model crowdfundingu, w którym osoby wspierające w zamian za przekazywane wsparcie otrzymują różne nagrody  

Crowdfunding przedsprzedażowy – forma crowdfundingu nagrodowego, w którym w zamian za przekazane wsparcie możliwe jest otrzymanie „przedpremierowo” egzemplarza finansowanego produktu (książki, gry, komiksu…)  

Kickstarter – globalna platforma crowdfundingowa, działająca w modelu nagrodowym

Wprowadzenie

Realizacja jakiegokolwiek pomysłu na własną działalność nie jest możliwa bez posiadania odpowiednich funduszy. Potencjalnych form wsparcia finansowego jest względnie sporo, jednak nie wszystkie są łatwo dostępne dla podmiotów rozpoczynających działalność czy też osób realizujących indywidualne projekty (chociażby artystyczne). Tradycyjne ścieżki finansowania są ponadto dość skomplikowane i wysoko sformalizowane, a szansa powodzenia i czas oczekiwania też nie do końca zawsze zachęcają. To sprawia zatem, że popularnym i coraz chętniej wybieranym kierunkiem aktywności jest pozyskiwanie funduszy poprzez crowdfunding. Jest to znacznie mniej sformalizowana ścieżka postępowania, aczkolwiek nadal wymaga odpowiedniego przygotowania i przemyślanej realizacji działań. W ramach crowdfundingu wyróżnić można kilka modeli działania: jest to między innymi crowdfunding nagrodowy i (blisko z nim powiązany) crowdfunding przedsprzedażowy.

Idea crowdfundingu

Crowdfunding określany bywa także jako „finansowanie społecznościowe”. W tym modelu działania zakładamy bowiem, że realizacja naszego projektu będzie możliwa dzięki pozyskaniu względnie niewielkich wpłat od szerokiego grona osób. Podstawowym wyzwaniem staje się tu więc przekonanie społeczności do naszego pomysłu i pokazanie, że jest on faktycznie warty uwagi: crowdfunding z założenia ma bowiem przynosić wartość nie tylko osobom tworzącym kampanię, ale także przede wszystkim potencjalnym wspierającym. Jeśli oni nie uwierzą w projekt, wtedy nasze przedsięwzięcie zakończy się niepowodzeniem. Prezentowany pomysł powinien być jednak nie tylko ciekawy i wartościowy dla społeczności, ale również odpowiednio wypromowany. Zapewnienie widoczności projektu jest szczególnie ważne, gdy decydujemy się na tak rozpoznawalne w skali globalnej platformy, jak przede wszystkim Kickstarter. Promowanie kampanii crowdfundingowej w mediach społecznościowych będzie tutaj zatem miało spore znaczenie.

Crowdfunding dzieje się wprawdzie w przestrzeni online, jednakże pamiętajmy, że rozpoznawalność zbudowana „offline” może nam pomóc w działaniach prowadzonych na platformie i w mediach społecznościowych. Dobrze też rozpocząć finansowanie dopiero wtedy, gdy mamy pewność, że określona grupa osób będzie chciała nas wesprzeć.

Crowdfunding nagrodowy – charakterystyka i wyzwania

Jednym z najczęstszych wariantów crowdfundingu jest model nagrodowy, w którym za przekazane wsparcie finansowe osoby wspierające otrzymują różnego rodzaju nagrody. W praktyce wygląda to różnie: jedna z zaobserwowanych reguł wskazuje, że im wyższe wsparcie, tym nagroda ma większą wartość. Z drugiej strony wiele kampanii tworzonych jest też w taki sposób, że nagrody na wyższych poziomach zawierają w sobie wszystko to, co zostało zaproponowane w ramach wcześniejszych progów z nagrodami plus dodatkowe elementy. Wartość oferowanej nagrody jest co do zasady niższa niż próg wsparcia finansowego, bo też kluczowe jest przede wszystkim podziękowanie (chociażby symboliczne w mailu albo na stronie) osobom wspierającym.

Jakie nagrody możemy zaproponować? Na pewno nie muszą być to jedynie dobra materialne – możemy zaproponować również rzeczy związane bardziej z „doświadczaniem” czegoś (obecność na próbie generalnej, spotkanie z twórcami pomysłu, wizyta w muzealnej pracowni rzemiosła itp.). Dobrym akcentem jest proponowanie nagród w jakikolwiek sposób powiązanych tematycznie z projektem. Z jednej strony mogą to być zatem chociażby torby materiałowe lub długopisy z logo projektu. Jednocześnie, gdy organizujemy kampanię związaną na przykład z historią regionu i miasta, warto się zastanowić, czy może lokalne muzeum nie byłoby zainteresowane przekazaniem części nagród? Crowdfunding to przede wszystkim korzyści dla twórcy i społeczności, ale wartość mogą otrzymać także podmioty mniej bezpośrednio zaangażowane w projekt.

Niezależnie od tego, jakie nagrody zaproponujemy, pamiętajmy o względnie równomiernym ustaleniu progów finansowych. Jeśli bowiem udostępniamy próg nagrody o wartości 100 zł, a potem dopiero 500 zł lub nawet więcej, może to nie być odpowiednio zachęcające dla osób potencjalnie zainteresowanych kampanią. Podobnie wygląda to w przypadku, gdy proponowane są progi o wartości 10/20 złotych i kolejne dopiero o wartości 100 zł lub nawet więcej.

Co do zasady nagrody powinny zatem przedstawiać pewną wartość dla osób potencjalnie wspierających i stanowić dodatkowy motywator do wsparcia kampanii. Dodatkowe, bardziej szczegółowe zasady określane są przez poszczególne platformy crowdfundingowe. Na platformie Wspieram.to możemy zatem przeczytać, że nagrody muszą być precyzyjnie określone (nie piszemy o „losowej książce” bądź też „nagrodzie niespodziance”) i posiadające konkretną formę (najbardziej podstawowe „podziękowania w formie e-maila” są akceptowalne, natomiast „satysfakcja i wdzięczność” już nie). Ponadto, decydując się na tę platformę nie możemy zaproponować wspierającym kart podarunkowych, voucherów, rabatów i różnych zniżek. Ze względu na specyfikę tego modelu crowdfundingu nie możemy również zaproponować wspierającym pożyczek (element crowdfundingu pożyczkowego) oraz inwestycji w udziałach (element crowdfundingu udziałowego). Niedozwolone są również produkty zabronione prawnie bądź też będące w ściśle regulowanej sprzedaży. Podobną listę rzeczy (a nawet nieco bardziej rozbudowaną), których nie można zaoferować wspierającym w ramach nagrody, możemy odnaleźć również na platformie Kickstarter.

Crowdfunding przedsprzedażowy

Pewną odmianą crowdfundingu nagrodowego jest model przedsprzedażowy. Główna zasada pozostaje taka sama: w zamian za różną wysokość wsparcia, przekazywane są nagrody. Tutaj jednak nie proponujemy wspierającym torby materiałowej, spotkania z twórcami projektu czy na przykład rękodzieła. Zamiast tego nagrodą jest możliwość wcześniejszego otrzymania produktu, który dzięki społeczności zostanie ukończony i sfinansowany. W modelu przedsprzedażowym najczęściej tworzone są kampanie mające na celu wyprodukowanie komiksu, książki lub na przykład gry planszowej. Osoby wspierające otrzymują zatem (w różny sposób) wcześniejszy dostęp do produktu, a w zależności od tego, jak wysokie wsparcie przekażą, mogą dostać również bonusowe produkty, bezpośrednio powiązane tematycznie z grą czy komiksem. Udanym przykładem tej formy crowdfundingu jest chociażby kampania „Róża, a co chcesz wiedzieć” z platformy Wspieram.to, gdzie celem było zebranie funduszy na produkcję i druk komiksu edukacyjnego. Projekt zakończył się sporym sukcesem, co też przyczyniło się do stworzenia kolejnych komiksów z tej serii.

Podsumowanie

Crowdfunding nagrodowy to forma finansowania społecznościowego, w którym osoby wspierające w zamian za przekazywane fundusze otrzymują różne nagrody: im wyższy próg wsparcia, tym ich wartość również powinna być większa. Nagrody powinny być tematycznie powiązane z projektem, aczkolwiek nie muszą mieć wymiaru jedynie materialnego – możemy zaproponować spotkanie z twórcami projektu lub na przykład udział w próbach/próbie generalnej koncertu czy przedstawienia. Tworząc określony zestaw nagród pamiętajmy nie tylko o w miarę równomiernym zaprojektowaniu progów z nagrodami, ale także o uwzględnieniu wytycznych określanych przez konkretne platformy crowdfundingowe. Z kolei w przypadku modelu przedsprzedażowego oferowane nagrody to zasadniczo egzemplarze gry, książki lub komiksu, które mogą przedpremierowo trafić do osób wspierających dzięki udzielonemu wsparciu.